"Pir Sultan Abdal" Esat Korkmaz yorumluyor

Darısekililer face grubu


'Pir Sultan Abdal' hakkında:
2 Temmuz Vakfı

Ali Yıldırım yorumluyor

Kültür ve turizm bakanlığı yorumluyor

Esat Korkmaz yorumluyor

Fuat Bozkurt yorumluyor

İrene Melikof yorumluyor

Nejat Birdoğan yorumluyor

Pirsultan Listesi:
01)Açılın kapılar Şaha gidelim
02)Ademoğlu şu dünyaya
03)Ağ gül ile
04)Ağlama gözlerim mevla kerimdir
05)Ağlayı ağlayı durma
06)Ağlayı ağlayı selmana geldim
07)Ah Hüseyin vah Hüseyin
08)Alay alay olmuş
09Alçakta yüksekte yatan
10)Ali değil mi

Tüm liste
Liste 1(1-150)
Liste 2(151-ve yukarı)
















Alevi düşüncesinde Pir Sultan : Alevi-Bektaşi gelenekselliğini kucaklayan, o temelden beslenerek günümüze uzanan çağdaş bir tavrın, toplumsal ölçekte halk çıkarına/yararına dayalı bir kavganın taşıyıcısı olarak bilince çıkar.

Bu nedenle Pir Sultan’ı söylemek, Pir Sultan’ın kavgasına katılmak, özcesi O’nu yaşamak; genelde insan görüntüsü altında ezilen / sömürülen bireye; özelde, insanlık görüntüsü altında halka / yaratana yönelik bir tapınmaya katılmak; neye sayarlarsa saysınlar sonuçta insan olunduğuna inanmak demektir.

Pir Sultan’ı bireyciliğinden / somut yanından soyup arındırırken insan kendisini de / kendi somut yaşamını da soyar, arındırır. O’nu incelemek / anlamak için yola çıkan kişi önce O’nun sırrı çevresinde döner, sonra da sırrına erer ; artık O’nu savunmakla yetinmez..

O’nu yaşar, O’nun kavgasına katılır.

“Anadolu halkının bağrında açmış kızıl bir güldür Pir Sultan. Kişiliği, özü, sözü, halkla öyle içten içe kaynaşmış ki, nerede kendisinin, nerede halkının dile geldiğini kestiremezsiniz. Halk öldürülen sevgilisini kendi soluğuyla diriltmiş, diline diller, sazına sazlar katıp yaşatmış, ölüsüne dirisinden daha güçlü, daha etkili bir varlık kazandırmış, sönmüş bir canı binbir canla yeniden tutuşturmuş”,

diyor Sabahattin Eyüpoğlu.

İnanç bağlamında Pir Sultan, Tanrı yolunda bir tarikat yolcusudur. Ölmeden evvel ölerek (1) Hakk’a ulaşan ve oradan yeniden Halk’a dönen bir ulu kişidir.

Düşünce bağlamında Pir Sultan, halkın toplumsal tepkisini dile getiren, halkın toplumsal mücadelesine öncülük / önderlik eden, bir insan-ı kamildir.

Halk Pir Sultan’ı benimsedi. O’nu düzene / egemene yönelik kendi memnuniyetsizlik kanalında besleyip büyüttü. Eğer bu benimseme, kucaklama, kaynaşma olmasaydı halk, söylemeyeceği şeyleri O’na söyletmezdi.

Susturulan ya da sesi kısılan halk, kendi kolektif bilincini, Pir Sultan’ın kişiliğinde giydirip kuşattı; O’nun diliyle kendini anlattı; bir bakıma O’nun ağzından kendi söyledi, kendi eyledi. Bunu yaparken bilimsel bir kaygı gütmedi; gönül meşrebine uygun biçimde bilimin engellerine takılmadan; yapılamaz olanlı yapılabilir kılarak özlemini, dileğini dışa vurdu.

Bu yüzden halk, belgelere dayalı olarak tanımlanan tüm Pir Sultanlar’ı söylence zemininde bire indirdi; onları, Pir Sultan geleneği ile kuşattı, bu geleneğin kimliğiyle, söylemiyle donattı. Öyle ki, Pir Sultan’dan neyin / nelerin somut Pir Sultan’a ilişkin, neyin / nelerin topluma ya da söylence dünyasında birlenmiş, kolektif bilincin temsilcisi soyut Pir Sultan’a ilişkin olduğunu bilmek / bulmak olası değildir. Pir Sultan’da olan halkta, halkta olan Pir Sultan’dadır.

Ete kemiğe bürünen Pir Sultan’la, halkın kolektif bilincinin giydirilip kuşattığı Pir Sultan; halkın emek ürününe el koyan, halkın kanıyla beslenen, halkın dinini / kültürünü yadsıyan Osmanlı Sarayı’na karşı başkaldırı kanalında birleşip birlendi.

Ortodoks Sünniliği ideoloji edinmiş Osmanlı egemen sınıfının temsilcisi Hızır Paşa, Pir Sultan’ı asmakla halkı cezalandırmak, sindirmek, kendisine yönelik başkaldırının önüne set çekmek ve sömürü düzeninin sürdürmek; bu başkaldırıya düşünsel yapı oluşturan Aleviliği kökünden kazımak istedi.

Peki, Pir Sultan Geleneğini susturabildi mi ?

Bin kere hayır.. Susturmaya çalıştıkça sayısı arttı, sesi gürleşti. Kanıt mı ? İste Sivas !... (2)

Egemen sınıfın kendi bahçesinden, bu bağlamda Ortodoks Sünniliğin kuşatma altına aldığı kentlerdeki eğitim kurumlarından halkının yararına davranan / yüzünü ağartan bir tek insan bile yetişemezken; devletin uzağında, ıssız dağ başlarında, şuraya buraya serpilmiş, kelle koltukta yaşatılmaya çalışılan dergahlarda / ocaklarda yoksulluk ve baskı, düzenin bir ürünü olarak algılandı.

Yoksulluğu ortadan kaldırmaya yönelik bir eyleme, isyana dönüştü. İşte bu toplumsal mücadele zemininde çağdaş insanlığa seslenen, onun kazanımlarını koruyan nice Pir Sultanlar yetişti.

Halka yönelik saldırıların yoğun olarak yaşandığı, sömürünün dayanılmaz boyutlara ulaştığı, yoksulun daha yoksul, azgının daha azgın olduğu bir ortamda Anadolu insanının kolektif belleğinin, toplu eyleminin / söyleminin bir simgesi olarak “Telli Kuranı” elinde diyar diyar dolaşan Pir Sultan, özlemlerin, umutların kucağında beslenerek önce kendi nesnel yaşamının sınırlarını aştı, sonra da halkı da kurtuluşa götürecek bir davranışın / eylemin / isyanın taşıyıcısı oldu.

Pir Sultan’da Yaşayan Dünya

Pir Sultan’da iç içe girmiş, kucaklaşmış, kaynaşmış, birbirini besleyen, biri olmadan diğeri olamayacak olan iki ayrı dünya vardır.

Dünyalardan biri; geçmişte tüm insanlığı kucaklayan; medeniyette birlikte medeniyeti güdenler tarafından boğulmak ve yok edilmek istenen değerler dünyasıdır. Bu değerleri, tüm baskılara karşın canlı tutmaya, yaşatmaya çalışan Alevi – Bektaşi topluluğunun topluluk bilincidir. Bu bağlamda topluluk örgütlenmesine, Batıni tarikat örgütlenmesine temel olan zemindir.

Pir Sultan’ın, Pir Sultanlar’ın dünyasını besleyen ana pınardır, kaynaktır. Şeriatın uzağında, ışık felsefesiyle dünyalaşan bir inançla kutsanmış olan bu kaynak, aynı zamanda :


1-) Hak / Mevla, Muhammet, Ali, Hasan, Hüseyin, Hatice, Fatma, Hacı Bektaş, Seyit Ali, Balım Sultan, Ebu Müslim, Mehdi, Nesimi, Otman Baba ve Mansur’a sevgidir.


“Şahların şahısın, zat-ı Ali’sin
Her ilmin kanısın, şah-ı velisin
Abdal Musa kendi Kızıl Deli’sin
Abdalların başı der Hacı Bektaş..”


2-) On İki İmam, Safevi Şahları, Üçler, Yediler, Kırklar, Pirler ve Erenlere bağlılıktır.


“Hatice Fatıma mih-i muhabbet
Yine senden olur kuluna rahmet
İmam Hasan İmam Hüseyin mürüvvet
Mürvet günahıma kalma ya Ali.. “


3-) Muaviye, Yezit, Mervan, Mülcemoğlu, Padişah, Hızır Paşa ve benzerlerine nefrettir.


“Gidi Yezid bize Kızılbaş demiş
Meğer Şah’ı sevdi dese yoludur
Yetmiş iki millet sevmes Şah’ı
Biz severiz, Şah-ı Merdan Ali’dir. “


4-) Alevilik – Bektaşilik erkanına içten, gönülden sarılmadır.

“Bu dünyanın evvleini sorarsan
Allah bir Muhammet Ali’dir Ali
Sen bu yolun sahibini ararsan
Hünkar Hacı Bektaş Veli’dir Veli “


Dünyalardan diğeri; Alevi-Bektaşi topluluk değerlerinin / bilincinin doğası gereği evrilerek, topluluk bilincinden toplum bilincine sıçrayarak, kendi düşünsel / nesnel sınırlarını aşarak / dayanışmacı / paylaşmacı değerlerin, yaşanan anda, sosyal / toplumsal olayları çözücü bir unsur olarak yeniden yorumlandığı dünyadır.


Alevi-Bektaşi düşüncesinde / tavrında belirleyici / güdücü / yönlendirici olan bu içerik aynı zamanda :


1-) Doğa sevgisidir; doğayla senli benli olmadır, doğayla sohbettir, doğayı sorgulayarak insanı eleştirmesidir.


“Pir Sultan Abdal’ım derterim firak
Alışmış yanıyor şu dertli yürek
Bir dahi gelemem menzilim ırak
Ölüm ile ayrılığın elinden… ”

2-) Tanrı tanık gösterilerek kutsanan, yarı ilahi ideolojinin aralanmasıyla açığa çıkan, “çıplak” olan ve



“çıplak kavgaya” önderlik eden, onurlandırılması gereken insandır.


“Uyur idik uyardılar
Diriye saydılar bizi
Koyun olduk ses anladık
Sürüye saydılar bizi

Pir Sultan’ım eder şunda
Çok keramet var insanda
O cihanda bu cihanda
Ali’ye saydılar bizi …”


3-) Sevgilinin güzelliğidir, aşkın yakıcılığıdır ve ayrılığın acısıdır.


“Kul olayım kalem tutan eline
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz
Şekerler ezeyim şirin dillere
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz
 Sivas ellerinde sazım çalınır
Çamlıbeller bölük bölük bölünür
Dosttan ayrılmışım bağrım deliniz
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz.


Pir Sultan Abdal’ım ey Hızır Paşa
Gör ki, neler gelir sağ olan başa
Hasret koydun kavim kardaşa
Katip ahvalimi Şah’a böyle yaz..”
4-) Dünyanın geçiciliği, ölümü kaçınılmazlığıdır.

“Pir sultan’ım düşümüzde
Uzak değil karşımızda
Baykuş mezar taşımızda
Dertli dertli öter bir gün “

5-) Dosttan, eşten, aşıktan ayrılmadır, dosta, aşığa özlemdir.

“Şu karşı yaylada göç katar katar
Bir güzel sevdası serimde tüter
Bu ayrılık bana ölümden beter
Geçti dost kervanı eyleme beni . “

6-) Toplumsal eksiklikleri / aksaklıkları akılsız ya da kötü niyetli kişilerin eseri olarak görmekten öte düzenin / sistemin bir yaratısı olarak algılamadır.

“Kızılırmak gibi çağladım aktım
El vurdum göğsümün bendini yıktım
Gül yüzlü ceranın bağına çıktım
Girdim bahçesine gül bozuk bozuk.. “

7-) Sömürüye / haksızlığa, soyguna baş eğmeyip kavga etmedir. Kavgaya katılmaktır. Bir gün bu kavganın başarıya ulaşacağına yönelik umudu sürekli canlı tutmadır.

“Kadılar müftüler fetva yazarsa
İşte kement işte boynum asarsa
İşte hançer işte kellem keserse
Dönen dönsün ben dönmezem yolumdan.. “

Pir Sultan’ın, Pir Sultanlar’ın bu iki dünyası; ezenin, ezilenin, yalanın, takiyenin henüz keşfedilmediği çağlar üzerine kurulan söylence zemininde, somut Pir Sultanlar’ın birlenerek toplumsal yarar alanına taşındı. Halkın bilinci, söylemi, kültür kaynağı, devrimci tarihi oldu.

Bugün Pir sultan’ın, Pir Sultanlar’ın dünyasında: geleneksel yan, yani Alevilik-Bektaşilik inancı / bilinci, asıl besleyici / yaratıcı yandır.

Çağdaş yan ise gelenekselliğin evrilmesiyle kazanılan ve halkı kurtuluşa taşıyacak olan, belirleyici / çözücü halkadır. Asıl kavga ve kazanım alanıdır.

Alevi düşüncesinde Pir Sultan bir Ayin-i Cem bülbülüdür. Hallacı Mansur’un anısına kurulan dar’da açmış bir kızıldır, güldür...

---------------------------------------------------------------

(1) Ölmeden evvel ölmek: Alevilikte kutsal kurban söylencesinin, felsefi, estetik ve etik bir boyuta taşınmasıyla kazanılmış bir olgudur. Hz.İbrahim Tanrı’ya yakın olmak için oğlu İsmail’i kurban etmek istemektedir. Oğlunu kurban edeceği sırada gökten bir koç iner ve Hz.İbrahim oğlu yerine koçu kurban eder.

Ölmeden evvel ölmek bağlamında kendini kurban etmek, zahir kimliğini yok ederek, Batıni kimlikle yeniden doğmak anlamını taşır Bu felsefenin kaynağı Buda öğretisine dayanır. Budha’nın “arınmak” yoluyla “yoklukta varlık”a ulaşma oalrak nitelediği bu durum Anadolu Aleviliğinde “kendini bilmek” yoluyla “terk” aşamalarından geçerek “ölmeden evvel ölmek”e dönüştü.

Budizmde arınan Nirvana’ya ulaşıyordu; mutluluğu, sonsuzluğu yakalıyordu.

Anadolu Aleviliğinde “ölmeden evvel ölen” Enel Hak noktasına taşınır. Yaşarken “dirilerek” ölümsüzlüğü yakalar, tanrılaşır. Dört Kapı Kırk Makamın öğretildiği yolda eski “ben”ini, bilincini terk eder, inkar eder. Yeni “beni”yle yeniden doğar, yaşarken dirilir.

(1) Sivas’ta Madımak’ta 35 canın yakılması olayı : Ortaçağ değerlerini, kurumlarını “siper edinerek” palazlanan şeriatçı bir kalkışmaydı. Olay karşısında devletin takındığı tavır, Cumhuriyet devletinin ne denli teokratik bir niteliğe büründüğünün kanıtı; olaylara neden olanlara yargının verdiği “destek”, şeriatçı güçlere ödün, devrimci - demokrat güçlere “acı” bir hatırlatma, gelecekte olacaklara kara” bir gönderme oldu.

Bizi Sivaslara taşıyan sürecin nerelere taşıyacağını tartışıyoruz. Sivas’ta canlarımızın diri diri yakılmasıyla bizler, bedeli ağır ödenmiş kimi dersler çıkardı. Gerçek demokrasiyi – laikliği kurmanın ve yaşatmanın şeriata karşı örgütlenmeden, şeriatı dünyasal olanın dışına atmadan olamayacağını öğrendik.

Sivas’ta yakılmak istenen, boğulmak istenen Pir Sultan düşüncesiydi. Ama boğulmak şöyle dursun; diri diri yakılan 35 canın canıyla sulanarak daha da boyutlandı.

Esat Korkmaz

Kaynak : “Anadolu Aleviliği ve Pir Sultan Abdal “ adlı kitaptan.
Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Yayınları  1998


Bu site bir uzumbaba.com yapımıdır/başlangıç tarihi ocak 2005 Valid XHTML 1.0 Transitional Valid CSS!